Zbiory kartograficzne
Na zbiór kartograficzny Książnicy Pomorskiej liczący ponad 16500 jednostek składają się mapy „luźne” i wieloarkuszowe, mapy ścienne, atlasy oraz globusy.
Jego zaczątkiem był zasób przedwojennej biblioteki miejskiej Stettiner Stadtbücherei i innych instytucji z terenu miasta. Złożyły się na niego mapy, plany z XIX–XX wieku i panoramy miast, szczególnie Szczecina, mapy topograficzne z okresu przed I wojną światową, a także mapy szkolne, ogólnogeograficzne, atlasy, wśród których znajdowało się kilka egzemplarzy z XVIII wieku.
Od początku lat 60., wraz z wyodrębnieniem Oddziału Kartografii (obecnie sekcja) rozpoczęto gromadzenie poloników. Głównym źródłem pozyskiwania dokumentów kartograficznych jest egzemplarz obowiązkowy oraz zakupy antykwaryczne, dary od osób lub instytucji. Jednym z cenniejszych obiektów zakupionych na aukcji jest m.in. pierwszy szczegółowy zestaw map przedrozbiorowej Polski „Carte de la Pologne”, opracowany przez Rizzi Zannoniego i wydany w Londynie w 1772 roku.
Cenną część pomorskich kartografików stanowią plany i panoramy Szczecina obrazujące rozwój przestrzenny miasta od XVI wieku do czasów współczesnych. Większość planów to oryginały (drzeworyty, miedzioryty, litografie) lub kopie map z okresu XVI–XIX wieku, wykonane w 1. połowie XX wieku. Do czołowych autorów planów miasta należą: Georg Braun, Franz Hogenberg (1590), Henricus Kote, Petrus Rollos (1625), Matthäus Merian, Erik Dahlberg (1659), Gualdo Priorato Galleazzo (1670), Nicolas de Fer (1695), Gabriel Bodenehra (ok.1720), Matthias Seutter (1735).
Znaczącymi mapami pomorskimi przedstawiającymi obraz kartograficzny Pomorza w dziejach tego regionu są miedzioryty znanych i cenionych autorów: Sebastiana Münstera, Eilharda Lubinusa, Matthäusa Meriana, Willema Blaeu, Theodora Danckertsa, Matthäusa Seuttera i Johanna Homanna.
Wśród pomeraników wymienić należy pierwszy samodzielny obraz Pomorza zamieszczony w „Cosmographii” Sebastiana Münstera, pierwszy obraz siedemnastowiecznego Pomorza Eilharda Lubinusa oraz późniejsze przeróbki map Księstwa Pomorskiego kartografów z krajów europejskich do map komercyjnych Pomorza produkcji słynnego kartografa Johanna Baptisty Homanna.
Do najcenniejszych atlasów należy trzytomowy atlas amsterdamskiej oficyny wydawniczej Willema i Joana Blaeu, wydany w latach 1642-1647. Tom pierwszy zawiera głównie mapy Europy, w tym także Polski. Mapy Pomorza i Rugii opracowane zostały przez Eilhardusa Lubinusa.
Wśród atlasów historycznych na szczególną uwagę zasługuje siedmiotomowy atlas francuskiego kartografa Henriego Abrahama Châtelaina. Mapy w nich zawarte oparte są na mapach Guillauma Delisle'a. Atlas można uznać za nowoczesne kompendium wiedzy z zakresu historii, kosmografii, geografii, etnografii z całego świata.
Cenne są także dwa atlasy wydane w XVIII wieku w norymberskiej oficynie Jana Baptisty Homanna, zawierające mapy miedziorytnicze wykonane przez słynnych kartografów: Tobiasa Mayera i Guillauma Delisle'a.
Na uwagę zasługuje wydany w 1772 roku „Atlas dziecinny”, pierwszy wydany w Polsce atlas w języku ojczystym, ilustrowany 24 mapami kolorowanymi.
Do interesujących dwudziestowiecznych kartografików należą dwa faksymilowe atlasy flamandzkich kartografów Abrahama Orteliusa i Gerarda Merkatora z 1964 roku.
Zbiory kartograficzne udostępniane są w Czytelni Zbiorów Specjalnych.
Informacje o zbiorach:
telefon: 91-48-19-185
e-mail: kartografia@ksiaznica.szczecin.pl
Publikacje dotyczące zbiorów:
Szczecińskie zbiory kartograficzne, Toruń, maj 1984 [informator].
Skarby Książnicy Szczecińskiej, Szczecin, maj 1984 [informator].
Plany i widoki Szczecina na przestrzeni wieków : katalog wystawy, oprac. E. Pierzchała, Szczecin, 2001.
Najciekawsze atlasy w zbiorach Książnicy Szczecińskiej, oprac. H. Kożan–Macijewicz, Szczecin, 1985.
Wystawa dzieł kartograficznych z XVI-XIX wieku. XII 1977–II 1978, oprac. U. Szajko, Szczecin, 1977.
Prezentacje multimedialne dostępne w ZBC „Pomerania”:
Elementy dekoracyjne map i atlasów [2009].
Droga do Niepodległości Rzeczpospolitej Polskiej [2009].
Wybitni kartografowie i ich dzieła XVI-XVIII wieku [2010].
Globusy–kuliste modele Ziemi [2012].
Plany i widoki Szczecina w grafice i kartografii [2013].
Śladami morskich podróżników [2015].
Obraz kartograficzny Pomorza i miast pomorskich na mapach i planach [2016].
Atlasy z niemieckich oficyn wydawniczych w XIX i XX wieku [2017].
Pomorze, Śląsk, Kresy Wschodnie na mapach i planach w XVIII-XIX wieku [2019].
