Wydarzenia

Jörg Hackmann

„Sollt’ ich einmal fallen nieder, so erbauet mich doch wieder! – Gdybym kiedyś upadł, zbudujecie mnie ponownie!“ – Autentyczność w historycznych śródmieściach nad Bałtykiem między Lubeką a Narwą.

Ta dawna inskrypcja z Domu Czarnych Glów na placu Ratuszowym w Rydze zawiera ważne i trwałe zjawisko w dziejach miast historycznych – proces zachowania, renowacji, przebudowy oraz odbudowy starych budynków. Ale inskrypcja ta symbolizuje również inny ważny fenomen w historii miast historycznych szczególnie po II wojnie światowej: całościowa rekonstrukcja zniszczonych zabytków architektury. Do przesilenia 1989 r. takie wydarzenia były często traktowane jako specyficzne polskie zjawiska, np. w odbudowie starego miasta Warszawy lub głównego miasta Gdańska, które nie zgadzają się z Kartą Wenecką z 1964, tzn. z zakazem fałszowania struktur autentycznych przez budowanie kopii zniszczonych zabytków architektury. W ostatnich dziesięcioleciach natomiast widać mnóstwo takich projektów rekonstruowania starych struktur miejskich w innych regionach poza Polską.

Wychodząc z praktycznego przykładu pewnego starego domu w Lubece, postawię najpierw pytanie: Co jest autentyczne w takim zabytku? Potem omówię najważniejsze strategie zachowania i rekonstrukcji miast historycznych pod kątem autentyczności takie jak: modernizacja powojenna, rekonstrukcja fasad i historycznych wizerunków ulic, budowanie kopii zniszczonych budynków, retrowersje oraz zjawiska hybrydowe. Przykłady zostaną wybrane z różnych miast regionu Bałtyku.

"Sollt' ich einmal fallen nieder, so erbauet mich doch wieder! - Should I ever fall apart, you shall rebuild me again!" - Authenticity in Historic City Centers on the Baltic Rim between Lübeck and Narva

This old inscription from the House of the Black Heads on Riga's Town Hall Square encapsulates an important and enduring phenomenon in historic city centers - the process of preserving, renovating, rebuilding, and reconstructing old buildings. But this inscription also symbolizes another important phenomenon in the history of historic cities, in particular after the Second World War: the full reconstruction of destroyed architectural monuments. Until the upheaval of 1989 such events were often treated as specifically Polish phenomena, e.g. in the reconstruction of the Old Town of Warsaw or the Main City (Rechtstadt) of Gdańsk, which did not conform to the Venice Charter from 1964, i.e. the prohibition of falsifying authentic structures by building copies of destroyed architectural monuments. In recent decades, however, one can see a multitude of such projects aiming at the reconstruction of old urban structures in further regions outside Poland.

Taking the practical example of an old burgher house in Lübeck, I will first ask: What is authentic about such an architectural monument? I will then discuss the most important strategies of preserving and reconstructing historic city centers from the perspective of authenticity, such as post-war modernization, the reconstruction of facades and historical street images, the erection of copies of destroyed buildings, retroversion, and hybrid phenomena. Examples will be selected from different cities of the Baltic Sea region.